|
Ta strona korzysta z plików cookies, zgodnie z Polityką Cookies. Korzystając ze strony wyrażasz zgodę na działanie plików cookies, w zakresie zgodnym z bieżącymi ustawieniami Twojej przeglądarki internetowej. Kliknij przycisk "Polityka cookies" aby zapoznać się z jej treścią lub przycisk "Zamknij" aby ta informacja nie pojawiała się więcej.
|
|
Ze wzglãdu na wëmôgania ë pòchòdzenié z rejonu Strzódzemnégò Mòrza mërta sadzëlë ù nas (i jesz dërchã sã sadzy) nôwiãcé w krutopach, bënë w chëczach. Òna nie je wëtrzëmałô na mróz, le òb lato to sã dô jã wëstawic bùten na balkón abò do ògródka. Mòżna jã òbôczëc na òknicë wnëtka kòl kòżdi gòspòdëni na Kaszëbach. Rozmieje sã tak dosc rozrôstac. Mërta mô piãkno pôchnącé biôłé kwiatë, chtërné w nôtërze zamieniwają sã pózni w lilewé jagòdë. Tak tej je ù nas przede wszëtczim pòwszechną òzdobną roscëną, chòc niejedné białczi wadzą, że w naszich czasach zastãpiwô jã bòrowiczi (pòl. bukszpan). W zdrojach (A. Fiszer) pòjôwiô sã na Pòmòrzu pòczątkù XX stolaté, ale ze wzglãdu na pòwszechné ju tédë ùżëcé, mùsza tu przëwanożëc wiele rëchli.
Mërtã më znajemë z wiôldżi zawiartoscë etericznëch òléjków – je to takô nôtëralnô aspirina, bò je w ni wësoczé stãżënié salicylowégò kwasu, chtërny dzejô procembólowò, procemzapalnie i na gòrączkã. Zawierô antiòksidańtë, chtërne pòmôgają w biôtce ò dobrą pamiãc. Lëstë mërtë wspòmôgają lékarzenié chòrób mòczowëch dróg ë nérków, wënëkiwającë z nich nôdmiar trëcëznów. Zapòbiégô téż nastãpstwóm ùszkòdzeniô wątrobë. W lëdowi medicinie, jakò nôpar ë lëste do żwaniégò, ba stosowónô na przikłôd jakò remedium na chòroscë òddechòwëch dróg abò żôłądka. Le ma nie nalazła taczich zastosowaniów na dzysdniowëch Kaszëbach.
Gałązczi mërtë miałë znaczenié chroniącé ë wróżącé szczescé, równak przede wszëtczim symbòlizowałë czëstosc. Temù téż na Kaszëbach młodą pannã òblôkelë do slëbù w mërtowi wiónk, bòkato wëòbzdobiony czerwònyma szléfkama (A. Fiszer). Swòjã mërtã w krutopie dzéwczã do żeńbë bôczlewie hòdowało jaż do swòjégò slëbù – doch ni mògła ùschnąc. Dzéwczãtka do pierszi kòmùnii jesz dzys dzéń w niejednëch placach na Kaszëbach jidą z mërtowim winôszkã na rãce.
Projekt zrealizowany został ze środków Narodowego Centrum Kultury w programie EtnoPolska 2024.
Kaszubski ogród to cykl wydarzeń poświęcony roślinom i tematom zielarskim na Kaszubach. W ramach tego projektu powstała baza roślin charakterystycznych dla regionu Kaszubskiego.
