|
Ta strona korzysta z plików cookies, zgodnie z Polityką Cookies. Korzystając ze strony wyrażasz zgodę na działanie plików cookies, w zakresie zgodnym z bieżącymi ustawieniami Twojej przeglądarki internetowej. Kliknij przycisk "Polityka cookies" aby zapoznać się z jej treścią lub przycisk "Zamknij" aby ta informacja nie pojawiała się więcej.
|
|
Na Kaszëbach wiedno mùszi bëc do doprawieniégò rosołu ë je znóny jakò pòwszechné maggi. Aromaticznô, kòrzennô, mòcnô wòń roscënë „pòdkrący” szmakã kòżdi zupë. Òblubiónk ògrodów przëwanożił do nas jaż z Blësczégò Wschòdu, ale dobrze sã przëjął w eùropejsczich ògrodach, w Pòlsce béł znóny ju w XVII wiekù. Szëmón Syreniusz w zélnikù z 1613 rokù pisze ò pòchòdzenim pòzwë roscënë „(...) òd Lubòscë, do jaczi celesnosc bùdzy”. Lëbiszk mô szeroczé, rozłożësté lëstë òsadzoné na mòcny gałązce – ne prawie sã zbiérô jakò przëprawã. Rosce do 150 centimetrów wësokòscë. Kwitnie na przełomie czerwińca ë lëpińca, mô charakteristiczné żółtozeloné kwiatë ùłożoné w baldachë – je to roscëna z rodzënë selerowatëch. Nie rosce na sëchi, glëniasti czë jałowi zemi, le brëkùje miec słoneczny môl.
Nôwiãcy mają jich òdnoga ë kòrzéń ë të më zbiérómë – wëkòpiwómë ë sëszimë – w pazdzérznikù. W tim kòrzeniu je téż nôwiãcé cenny òb jeséń witaminë C. Òdwôr z kòrzenia wëkòrzëstiwóny je w przipôdkù chòrób mòczowëch dróg ë niewëdolnoscë nérków. Produktë z lëbiszkã pòmôgają na menstruacyjné bóle ë téż dzejają mòczopãdno, wiatropãdno ë na kaszél. Szklónka nôparu ze swiéżëch lëstów lëbiszkù gwës sã przëdô przë niestrawnoscë. Jak pòdaje dochtór Różańsczi – zelé òbczas sëszeniégò mòcno tracy aromaticzné skłôdniczi.
Lëdowô medicyna: przódë czãsto w lëdowi medicinie – tej téż na Kaszëbach – wòdny nôpar z kòrzenia lëbiszka miele za afrodizjak, jaczi zwiãkrziwôł chãcë w łóżkù.
Słowińcë: przez trzë niedzele brutka nosy na òbwiązce winôszk z blaszkama z mòsãdzu, rutą ë lëbiszkã (Brükner). Òdcziniô sã ùroczenié òkadzanim bëlëcą (pòl. bylicą boże drzewko i bylicą pospolitą) ë lëbiszkã; czasama pôlą chłąd jak pipã, cobë òdczarzëc ùrok (A. Fiszer). „Ùgòtowała lëbiszkù i dała mù wëpic na miłosc” (Sychta). Òd pòzwë ti roscënë wzãło sã miono kaszëbsczégò dëcha miłoscë – Lubiczka. Przódë wierzëlë, że zakòchóny zadają so Lubiczka, a òn sprôwiô, że òni bez sebie ni mògą żëc. Lubiczk (dëch lubòtnégò ùczëwù i seksu) (Labuda).
Projekt zrealizowany został ze środków Narodowego Centrum Kultury w programie EtnoPolska 2024.
Kaszubski ogród to cykl wydarzeń poświęcony roślinom i tematom zielarskim na Kaszubach. W ramach tego projektu powstała baza roślin charakterystycznych dla regionu Kaszubskiego.
