|
Ta strona korzysta z plików cookies, zgodnie z Polityką Cookies. Korzystając ze strony wyrażasz zgodę na działanie plików cookies, w zakresie zgodnym z bieżącymi ustawieniami Twojej przeglądarki internetowej. Kliknij przycisk "Polityka cookies" aby zapoznać się z jej treścią lub przycisk "Zamknij" aby ta informacja nie pojawiała się więcej.
|
|
Macerzónka długò kwitnie, òd czerwińca jaż do kùńca séwnika abò – żelë je cepli, té nawetka do pazdzérznika. Towarzi ji mòcnô, aromaticznô wòniô. Kwiatë pòzebróné są w różewò-lilewé kwiatostanë, a brzadë przëbôcziwają môłé òrzeszczi. Më brëkùjemë le nadzemną òdnogã ti roscënë. W Pòlsce nalézemë 8 abò 10 zortów macerzónczi (zanôléżno òd przëpòrządkòwaniégò). Roscënë brëkùją do żëcô môl sëchi, piôskòwati abò kamisti, mùrawë na słuńcu. Je ùprôwiónô w kaszëbsczich ògrodach, a téż wëstãpiwô wòlno, dzëkò.
Bez swòjã citrinowò-zélną szmakã, macerzónka je zelã jaczé nôwiãcé stosëje sã jakò aromaticzné nôparë ë òdwarë. Ekstraktë z roscënë nalézeta téż pòd pòstacją òlejowëch ekstraktów ë syropów. Jak widac, òna prawie je stwòrzonô do lekarzeniégò, na rozmajité spòsobë, ë to nie je nic dzywnégò, że czãsto sã jã stosëje na drobné doleglëwòscë ze stronë òddechòwégò ùkładu – kò doch mô bëlné antibakterijné ë procemzapalné dzejanié. Aktiwné substancje ti roscënë dobrze dzejają na òskrzela ë gardło – ë zmniésziwają gãstosc òblégający w nich wëdzelënë, bez co lżi jã wërzëpic. Macerzónka zletcziwô òddichanié ë je bëlnô na sëchą sznëpã. Le to nie je wszëtkò: dzejô wiatropãdno, bez co pòmôgô wënëkac gazë z brzëcha. Arbatka z macerzónczi zwiãkrziwô aptit ë przërëchliwô wëdzelanié żôłądkòwégò sokù.
Lëdowô medicyna: na paralusz (nazéwóny „szlach rëszëł”) zadóny przez czarownicã, radzy sã lékarstwa, jaczé mają w składze macerzónkã (M. Kwaśkiewicz). Krwiotoczi w płëcach nôleżi lékarzëc bez nacéranié pòdeszew kòzlim łojã ë picé wëwaru z macerzónczi (M. Kwaśkiewicz).
W Òktawã Bòżégò Cała są swiãcóné winôszczi z macerzónczi ë rozchòdnika (A. Fiszer za I. Gulgowskim). Nadôwô sã jima rozmajité cëdowné włôscëwòscë: zawieszoné w kùchni cobë mlékò tak chùtkò nie bëło kwasné. Czej je bùrza, zawieszô sã je przed dwiérzama dlô òchronë przed grzëmòtã. Czile kwiôtków wëcygniãtëch z wiónka, wëtkłich w pierszi snopk, ùchroni zwiozłé plonë przed zniszczenim bez grzëmòt abò bez mëszë. Chòwa òkadzonô wiónkama je niewrażlëwô na czarë, gãsãta przecygniãté bez wiónk nie chòrëją ë nie pòdlégają ùrokòwi (F. Lorentz). Na 15 zélnika – Matczi Bòsczi Zélny – zanosy sã do kòscoła do swiãceniô wiónczi z macerzónczi ë bòrowinkù (pòl. barwinek). Pò swiãcenim wiónków dzelą je na szterë dzéle pò czim zakòpùją w szterëch nórtach pòla dlô òchronë przed gradã (B. Stelmachowska). Na Òktawã Bòzégò Cała robi sã dzéwczątkóm sëpiącym kwiótczi wiónczi na rãkã z macerzónczi.
Projekt zrealizowany został ze środków Narodowego Centrum Kultury w programie EtnoPolska 2024.
Kaszubski ogród to cykl wydarzeń poświęcony roślinom i tematom zielarskim na Kaszubach. W ramach tego projektu powstała baza roślin charakterystycznych dla regionu Kaszubskiego.
