|
Ta strona korzysta z plików cookies, zgodnie z Polityką Cookies. Korzystając ze strony wyrażasz zgodę na działanie plików cookies, w zakresie zgodnym z bieżącymi ustawieniami Twojej przeglądarki internetowej. Kliknij przycisk "Polityka cookies" aby zapoznać się z jej treścią lub przycisk "Zamknij" aby ta informacja nie pojawiała się więcej.
|
|
Klón (Acer platanoides L.). Jinszé pòzwë: zwëczajny klón, jawòr
Òbôczita gò wszãdze – jakò òbzdobné drzewò w parkach ë w ògrodach, w miastach, kòl dróg ë „na wòlnoscë”. Mô wësoką tolerancjã na jałową glëbã ë zanieczëszczenié strzodowiszcza. Klonowé lëste cãżkò je pòmilëc z czim jinszim – mają charakteristiczné ząbkòwania na zberkù. Klonowé drewno je stosowóné midzë jinszima do produkcjë zachów ë w toczëznie. Klón pólny ë klón jawòr to jinszé zortë klonu czãsto wëstãpiwającé na naszim terenie.
Zdrowòtné włascëwòscë mają: sok, wëwôr i kóra, ale téż klonowé lëste ë kwiatë. Klonowi cyrop mô w se wësokwôrtné witaminë ë mineralné skłôdniczi (magnez, żelazo, kalcéń, cynk, pòtas, antiòksidantë, sapòninë, garbniczi, lipidë, òrganiczné kwasë), a dostaje sã je nôczãscy z klonu cëkrowégò, chòcô mòżna gò pòbierac ze zwëczajnégò klonu. Drzewò jakò zélarsczi materiôł mô włascëwòscë òczëszcziwającé, procemzapalné, bakteriobójczé, antisepticzné ë mòczopãdné. Działô regenerëjąco na ùdżiblënë a téż pòmôgô na kòncentracjã ë na pamiãc.
Lëdowô medicyna: Na òparzenié, pòdług kaszëbsczich receptów, pòmôgają òkładë z klonowëch lëstów (A. Fiszer za I. Gulgowskim). Klón mô baro skùteczné dzejanié, żelë òstónie zerwóny wieczór przed swiãtim Janã. Wëwiesziwô sã gò przed dwiérzama, mô służëc za òbzdobã ë znak tëch dni, tak samò na Zeloné Swiątczi. Sëszoné lëste nôleżi zachòwac całi rok ë ùżëwac jakò bëlny léczniczi strzódk. Przë lékarzenim renów nôleżi lëste namòczëc ë òbłożëc nima chòri plac (M. Kwaśkiewicz).
Wietewczi klonu zwëczajnégò wtikô sã w scanë, daczi, ëtp. w dzéń sw. Jana w pòmòrsczim wòjewództwie (A. Fiszer). W pòdobny spòsób wtikają Kaszëbi we wileją sw. Jana wietewczi klonu w dwiérze stajni, żebë bënë nie wlazła heksa. Pòdobnie czënią Kaszëbi żebë sã ùchronic przed wszelejaczim nieszczëscym ë chòroscama. Téż rëbôcë z Gdinië ùkłôdają wietewczi klonu na dnie swòjich kùtrów ë bôtów, żebë heksë ni miałë tam wstãpù (A. Fiszer). W òkòlim Wejrowa klón zerwóny w noc swiãtégò Jana miôł miec òsoblëwé léczniczé włascëwòscë (B. Stelmachowska). Wietewczi klonu wënôszają na pòla ë tam zakłôdają je na rodżi krów ë wòłów. To strojenié chòwë ùwôżają za czinnosc wôżną ë òchronną procem złim dëchóm, jaczé bë mògłë krowóm mlékò òdebrac (B. Stelmachowska). W wejrowsczich stronach we wileją sw. Jana lëdze rwią rozmajité zela, jak lëste klonu, bò zela te ë lëste ùrwóné w przeddzéń swiãtégò Jana, pòmôgają w rozmajitëch chòroscach (B. Stelmachowska). Na sw. Jana […] òblôkanié chëczów w zeléń je wnëtk wszãdze pòwszechné, ë ùżiwają przë tim lëstów klonów (B. Stelmachowska). Lëdze w czarë wierzący zabezpieczają domôctwa swòje klonowima lëstama ë wietewkama (B.Stelmachowska). Klonë bëłë wôżné na Zeloné Swiątczi – łóżka i òkna sã nima òbstrojiwało, a samé òkna, czej pò wsë chòdzëłë swiãté òbrazë. Krëczew z klonu sã robiło òbstrojoną girlandą z lëstów. Ùżiwô sã roslënów téż jakò strzódków òdstrôszającëch złé dëchë ë heksë, ë z klonowëch wietewków ùrzniãtëch w dzéń swiãtégò Jana (F. Lorentz). Ze strachù przed cotama (heksama – red. przëp.) przëstrojô sã chëcze w klonowé lëstë, zakłôdô sã zeléń ë kwiatë chòwie na szëjã, wkłôdô wietewczi klonu na spódk kùtrów ë żôglówców, wkrącô sã swiãconé zela w sécë ë pôli ògniska (B. Stelmachowska).
Projekt zrealizowany został ze środków Narodowego Centrum Kultury w programie EtnoPolska 2024.
Kaszubski ogród to cykl wydarzeń poświęcony roślinom i tematom zielarskim na Kaszubach. W ramach tego projektu powstała baza roślin charakterystycznych dla regionu Kaszubskiego.
