|
Ta strona korzysta z plików cookies, zgodnie z Polityką Cookies. Korzystając ze strony wyrażasz zgodę na działanie plików cookies, w zakresie zgodnym z bieżącymi ustawieniami Twojej przeglądarki internetowej. Kliknij przycisk "Polityka cookies" aby zapoznać się z jej treścią lub przycisk "Zamknij" aby ta informacja nie pojawiała się więcej.
|
|
Lëpa (Tilia parvifolia). Jinszé pòzwë: lëpa drobnolëstnô, lëpina, lëpòwé drzewò
Drzewò wëstãpiwô w całi ùmiarkòwóny strefie na nordowi półkùlë, w lasach, parkach, na łąkach ë nadwòdnëch terenach. Je długòwieczné – mòże żëc nawetka kòl 300-500 lat, a czasama nawetk tësąc. Zélarsczim surowcã są kwiatostanë. Lëpa kwitnie w lëpińcu – pòzwa miesąca nie je przipódkòwô. Kwiatë pò prôwdze piãkno pôchną ë są miododajné – nierôz, czej sã stanie pòd kòróną drzewa w lëpińcu, czëc je tësące pszczół zbierającëch kwiatowi piszk na miód. Lëpë mają wialdżé znaczenié kùlturowé ë ùżëtkòwé – dostarcziwają drzewò, są sadzoné jakò òbzdobné drzéwka, mają wiele léczniczëch włascëwòscy.
Lëpa dzejô scygająco, zmitcziwająco ë òsłoniwająco. Mòżna jã stosowac w zapalnëch stónach gãbë ë gardła, jak téż w przipôdkù sëchégò kaszlu, zmniésziwającë jegò ataczi. Kwiatostanë lëpë są znónym napòtnym ë procemgòrączkòwim strzódkã. Przë przeznobienim pijemë tradicijno nôpar z lëpë z malinowim sokã ë miodã, co wzmòcniwô ji procëmgòrączkòwé dzejanié. Dzejô wëkaszlowno ë procemzapalno w zapôlenim gardła, pańsczi gôrdzelë ë òskrzeli. Mô mòczopãdné dzejanié, pòbùdzô téż wëdzelanié żółcë ë trawiennëch soków. Nôpar z kwiatów lëpë razã mët z hôkbabą ë szôłwią mòżna téż stosowac jakò ùspòkòjiwający strzódk. Lëpa z mlekã ë miodã pòdónô zarô przed spanim pòmôgô ùsnąc. Òkłôdë z nôparu pòmògą na napùchłé òczë, mògą bëc stosowóné w zapalnëch stanach spòjówków ë pòwieków. Sprôwdzą sã téż przë dbałoce ò włosë ë skórã głowë, zmniészą łojotok ë nawilżą włosë.
Lëdowô medicyna: W trzë piątczi pòdéńdzë do lëpë ë rzekni „lëpò przëchôdóm do cebie./Dopòmóż mie w jimiã Bògã./Na sétmëdzesąt sétmë pòdagrów/na sétmëdzesąt sétmë pòdagrów (M. Radomski). Na Kaszëbach w jesenno-zëmòwim cządze pòwszechno stosowelë lëpòwą arbatã. Gòtową arbatã dosc rzôdkò kùpiwelë, pòdług niejednëch zdrojów dopiérze òd pòczątkù drëdżi pòłowë XX wiekù.
W òkòlim Wejrowa lëste lëpë zebróné w wileją sw. Jana miałë miec specjalné léczniczé włôscëwòscë, pòmôgałë w rozmajitëch chòroscach (B. Stelmachowska). Nôlepszé włascëwòscë ë nôwiãkszą skùtecznosc miało lëpòwé zelé zebróné w dzéń sw. Jana. Lëpa bëła ùwôżónô bez wiele Kaszëbów za swiãté drzewò, niosącé òchronã, bò jak gôdô kaszëbsczé przësłowié: w niã nigdë piorën nie trzasnie – W lëpã nigdë piorën nie ùderzi, bò lëpa to je swiãté drzewò (B. Sychta).
Projekt zrealizowany został ze środków Narodowego Centrum Kultury w programie EtnoPolska 2024.
Kaszubski ogród to cykl wydarzeń poświęcony roślinom i tematom zielarskim na Kaszubach. W ramach tego projektu powstała baza roślin charakterystycznych dla regionu Kaszubskiego.
